(Catastichi de BenidelliAbbittanti)
Στο αρχείο της Λευκάδας σώζονται δέκα περίπου «κατάστιχα»- εν είδη κτηματολογίου και φορολογικών καταλόγων όλων των τμημάτων της «γραμμής»της Βόνιτσας, τις «ville» ή κοντράδες. Πρόκειται για τα ονομαζόμενα Registri di varieinvestituredebenniconcessinelleLinee e Feudi, καταγραφές των παραχωρήσεων δημοσίων κτημάτων, την κτηματολόγηση των οποίων έκανε ο μηχανικός συνταγματάρχης Semitecolo (ColloneloIngenier) και μετά το 1740 ο δημόσιος καταστιχωτής τοπογράφος (agrimensor) Τζώρτζης Παπαδόπουλος που τον διαδέχθηκε. Η αρχική κτηματολόγηση στα μέρη της Λευκάδας είχε ανατεθεί στον Βισκόντι (Visconti) και ακολούθησαν χρονολογικά οι δύο προαναφερθέντες. Κάτω από το όνομα του κάθε κατοίκου αναγράφονται με λεπτομέρεια τα διάφορα περιουσιακά στοιχεία που εκχωρούνται, η ονομασία της γεωγραφικής τοποθεσίας στην οποία βρίσκονται, η έκταση σε στρέμματα, η χρονολογία της απόφασης παραχώρησης (decreto) που συχνά επικυρώνεται και από το βενετικό Σενάτο, και τέλος το ετήσιο φορολογικό βάρος που αντιστοιχεί στην κάθε περίπτωση: QualitàdeBenni e NomideSitti /* Qantitàstremma / *InvestitureGeneralizzieAprovat(te) dalSenato/ *AnnualiGravezze
Γίνεται, εξ άλλου, συχνά αναφορά σε ένα σχέδιο κτηματολογικής αποτύπωσης του περιουσιακού στοιχείου, με τη μνεία NumericorispondentialDissegno: «Αριθμοί που αντιστοιχούν στο σχεδιάγραμμα». Τα σχέδια αυτά δεν έχουν διασωθεί στο αρχείο της Λευκάδας (βλ. όμως στη συνέχεια μερικές ενδείξεις και αναφορές στο τοπογραφικό χαρτογράφημα του Μυρταρίου).2 Την κτηματολογική αποτύπωση με στόχο τον καθορισμό των φόρων και την πιστοποίηση των παραχωρήσεων ήταν της αρμοδιότητας της καταστιχογραφικής υπηρεσίας της Λευκάδας. Ανάλογα κτηματολογικά σχέδια σώζονται σε άλλα αρχεία της Επτανήσου. Έχουμε προσωπικά δει, το 1975, έγχρωμα τοπογραφικά σχέδια από κτηματικές περιοχές της Κερκύρας με γαλλικές εγγραφές και επεξηγήσεις που μοιράστηκαν και κατέληξαν σε συλλογές ιδιωτών, που τα έχουν αναρτήσει, διακοσμητικά, στους τοίχους τους.
Καταλήξαμε στην άποψη ότι μπορεί να αφαιρέθηκαν αργότερα από τους φακέλους για να μην είναι δυνατή η διεκδίκηση ακινήτων περιουσιών μετά την βασιλεία του Όθωνα και την ανταρσία του Γρίβα. Ο αναγνώστης θα παρατηρήσει πως στο τοπωνυμικό της Βόνιτσας, που σημειώνεται με τους λατινικούς χαρακτήρες της ιταλικής γραφής, αποδίδονται πιστά νεοελληνικές λέξεις με τη γραμματική τους, κάτι που θα επαναλάβουμε και στη συνέχεια. Μπορούμε μάλιστα, με τα τοπωνυμια αυτά, να συντάξουμε ένα αρκετά μεγάλο λεξιλόγιο της γλώσσας που μιλούσαν στο Ξηρόμερο στα μέσα του 1600.
Από αυτό προκύπτει πως οι τοπογράφοι καταστιχωτές ή καταλάβαιναν τα ελληνικά, όντας οι ίδιοι δίγλωσοι ή τους συνόδευαν ντόπιοι που τους υπαγόρευαν τις ονομασίες των περιοχών που καταμετρούντο. Το γεγονός αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία για την ταυτότητα των ντόπιων κατοίκων και τον τρόπο με τον οποίο αφομοιώθηκαν στην κοινωνία της Βόνιτσας οι έποικοι που εγκαταστάθηκαν εκεί μετά το 1718, καθώς πολλά από τα παλιά τοπωνύμια είναι γνωστά και χρησιμοποιουνται και σήμερα.
Με την βοήθεια του αείμνηστου Νώντα Βαγενά, είχαμε προ πολλού καιρού εντοπίσει, στο αρχείο της Λευκάδας, τον απογραφικό κατάλογο των κατοίκων του Μπουργέτου. Από τις αναγραφόμενες ημερομηνίες είχαμε διαπιστώσει πως το κατάστιχο συμπληρώθηκε μετά το 1754. Παρατηρούμε, εξ άλλου, ότι στα τέλη του 1722, τον Νοέμβριο, έγιναν από τον τότε Γενικό Προβλεπτή Αντρέας Κόρνερ πολλές μαζικές «παραχωρήσεις» δικαιωμάτων και περιουσιακών στοιχείων σε άτομα που εγκαθίσταντο στην Βόνιτσα. Η πρακτική αυτή συνεχίστηκε στη διάρκεια των πενήντα επόμενων ετών.
ΑΜΦΙΚΤΙΟΝΙΑ ΑΚΑΡΝΑΝΩΝ
ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ